Οι «αθέατες» διεργασίες που οδήγησαν στη σπάνια και ιδιαίτερα έντονη σεισμική δραστηριότητα κοντά στη Σαντορίνη στις αρχές του 2025 αποκαλύφθηκαν από μια διεθνή επιστημονική ομάδα, στην οποία συμμετείχαν και Έλληνες ερευνητές.
Η μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο κορυφαίο επιστημονικό περιοδικό Science, φωτίζει τις υποθαλάσσιες γεωδυναμικές διεργασίες στην περιοχή της Σαντορίνης.
Σύμφωνα με τα ευρήματα, οι ισχυρές δονήσεις προκλήθηκαν από μια μεγάλη μαγματική διείσδυση ένα κάθετο σώμα μάγματος το οποίο εξαπλώθηκε κατά «κύματα» για περισσότερα από 20 χιλιόμετρα μέσα στον γήινο φλοιό, σε βάθος που ξεπερνούσε τα 10 χιλιόμετρα κάτω από τον θαλάσσιο πυθμένα.
Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι ο όγκος του μάγματος ήταν τόσο μεγάλος, ώστε θα μπορούσε να γεμίσει περίπου 200.000 ολυμπιακές πισίνες ή να ισοδυναμεί με 200 φορές τον όγκο της Μεγάλης Πυραμίδας της Γκίζας ή ακόμα να καλύψει ολόκληρο το Μανχάταν ή τα νησιά των Βερμούδων με ένα στρώμα πάχους 9 μέτρων.
Η ιδιόμορφη σεισμική έξαρση του 2025, πρωτοφανής παγκοσμίως ως προς την πυκνότητα σεισμών μέσα σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα, περιλάμβανε εκατοντάδες αισθητές δονήσεις, πολλές άνω των 5 Ρίχτερ. Η κατάσταση οδήγησε σε τοπικό συναγερμό, κλείσιμο σχολείων και έντονη ανησυχία για το αν επρόκειτο για προπομπό ηφαιστειακής έκρηξης ή αν επρόκειτο για τεκτονικό φαινόμενο που θα μπορούσε να εξελιχθεί σε μεγαλύτερο σεισμό, όπως ο καταστροφικός των 7,7 Ρίχτερ το 1956.
Η επιστημονική ομάδα αξιοποίησε εξελιγμένες τεχνικές μηχανικής μάθησης για να χαρτογραφήσει με ακρίβεια τη γεωγραφική κατανομή πάνω από 25.000 σεισμών, χρησιμοποιώντας τους ως «εικονικούς αισθητήρες τάσης» σε βάθος. Έτσι κατάφεραν να απεικονίσουν με πρωτοφανή λεπτομέρεια την κίνηση του μάγματος και να αναγνωρίσουν μια μαγματική φλέβα ως την πραγματική αιτία της δραστηριότητας.
Η ανάλυση αποκλείει το ενδεχόμενο τα τεκτονικά ρήγματα να ήταν η βασική πηγή των σεισμών. Δείχνει, επίσης, ότι η πορεία του μάγματος δεν ήταν ομαλή, αλλά εξελισσόταν παλμικά: άνοιγε νέες ρωγμές, έκλεινε άλλες και προωθούνταν προς τα εμπρός σε κύματα. Αυτή η κυματική κίνηση προκάλεσε απότομες μεταβολές στο πεδίο τάσεων, οδηγώντας στον «καταρράκτη» σεισμών μέσα σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα.
Τα αποτελέσματα υποδηλώνουν ότι αυτή η κυματοειδής διαδικασία μεταφοράς μάγματος ίσως αποτελεί έναν θεμελιώδη μηχανισμό κάτω από ηφαίστεια σε όλο τον κόσμο. Παράλληλα, οι νέες μεθοδολογίες μπορούν να συμβάλουν στην παρακολούθηση μελλοντικών κρίσεων σχεδόν σε πραγματικό χρόνο, ειδικά σε περιοχές όπου η δραστηριότητα εκδηλώνεται υποθαλάσσια ή σε μεγάλο βάθος.
Η Σαντορίνη, τμήμα του ελληνικού ηφαιστειακού τόξου, έχει στο παρελθόν βιώσει ισχυρές εκρήξεις με πιο γνωστή τη μινωική γύρω στο 1620 π.Χ. Αν και η κρίση του 2025 δεν κατέληξε σε έκρηξη, αναδεικνύει τους κινδύνους για τις τοπικές κοινωνίες και την ανάγκη για συνεχή, υψηλής ακρίβειας γεωφυσική παρακολούθηση.