Ανησυχητικές ενδείξεις αφύπνισης παρουσιάζει το υπερηφαίστειο Campi Flegrei (Φλεγραία Πεδία) στη νότια Ιταλία, προκαλώντας αυξανόμενη ανησυχία στην επιστημονική κοινότητα για τον κίνδυνο μιας μεγάλης και απροειδοποίητης ηφαιστειακής έκρηξης. Η περιοχή, που βρίσκεται πολύ κοντά στη Νάπολη και φιλοξενεί εκατομμύρια κατοίκους, βιώνει έντονη σεισμική και γεωθερμική δραστηριότητα, που θυμίζει τα πρώιμα στάδια ηφαιστειακού επεισοδίου.
Το Campi Flegrei, μια τεράστια καλδέρα με έκταση περίπου 13 χιλιομέτρων, χτυπήθηκε το Μάιο από σεισμό μεγέθους 4,4 Ρίχτερ. Πρόκειται για τον ισχυρότερο σεισμό στην περιοχή τα τελευταία 40 χρόνια. Παράλληλα, πάνω από 3.000 μικρότερες σεισμικές δονήσεις έχουν καταγραφεί μόνο τους τελευταίους έξι μήνες, αριθμός που ξεπερνά κατά πολύ τα φυσιολογικά επίπεδα σεισμικότητας της περιοχής.
Αύξηση αερίων και πίεσης – Το μάγμα πλησιάζει
Σύμφωνα με το Ιταλικό Εθνικό Ινστιτούτο Γεωφυσικής και Ηφαιστειολογίας (INGV), τα δεδομένα δείχνουν ότι το μάγμα βρίσκεται πλέον σε βάθος μόλις λίγων χιλιομέτρων κάτω από την επιφάνεια. Η αύξηση στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (που φτάνουν καθημερινά τους 5.000 τόνους) θεωρείται ένδειξη ότι το μάγμα ανεβαίνει προς την επιφάνεια, ασκώντας διαρκώς αυξανόμενη πίεση στο υπέδαφος.
Ο διακεκριμένος ηφαιστειολόγος Christopher Kilburn, επικεφαλής ερευνών του INGV, υπογραμμίζει τη σημασία της παρακολούθησης των εκπομπών αερίων και τη διάκριση μεταξύ εκείνων που οφείλονται στην ηφαιστειακή δραστηριότητα και εκείνων που προκύπτουν από φυσικές χημικές αλληλεπιδράσεις με τα πετρώματα. Όπως σημειώνει, «είμαστε σε μια φάση που το ρήγμα της επιφάνειας καθίσταται πιο πιθανό από ποτέ».
Η γη «φουσκώνει» – Οι ενδείξεις έκρηξης πληθαίνουν
Από το 2005, η περιοχή παρουσιάζει κυκλικές φάσεις ανύψωσης και καθίζησης του εδάφους (γνωστό ως βραδυσεισμός). Στην πόλη Pozzuoli, το έδαφος έχει ανέβει συνολικά κατά περίπου 1,4 μέτρα, μια ένδειξη ότι το υπέδαφος διογκώνεται από μάγμα και αέρια.
Πρόσφατη μελέτη από το Πανεπιστήμιο της Νάπολης Federico II έδειξε ότι περίπου το 80% του διοξειδίου του άνθρακα που απελευθερώνεται από τον κρατήρα Solfatara προέρχεται απευθείας από το μάγμα. Αυτό σημαίνει ότι δεν πρόκειται για επιφανειακές γεωχημικές διεργασίες αλλά για ενεργή άνοδο μάγματος από τα βάθη της Γης.
Χρησιμοποιώντας μοντέλα μηχανικής αστοχίας(μια μέθοδο που συνήθως αξιοποιείται στην στατική μηχανική) οι επιστήμονες μελετούν πώς το πέτρωμα της καλδέρας μεταβαίνει από φάση κάμψης σε φάση θραύσης, μια μετάβαση που συχνά προμηνύει ηφαιστειακές εκρήξεις. Η εξέλιξη αυτή θεωρείται εξαιρετικά κρίσιμη, αφού οποιαδήποτε ρωγμή θα μπορούσε να αποτελέσει ιδανική δίοδο για την εκτόνωση της πίεσης και την πρόκληση έκρηξης.
Σχέδια εκκένωσης και παγκόσμια επίπτωση
Η πολιτική προστασία της Ιταλίας έχει ήδη αναβαθμίσει από το 2012 το επίπεδο συναγερμού για το ηφαίστειο ενώ έχουν καταρτιστεί σχέδια εκκένωσης για τα πάνω από τέσσερα εκατομμύρια άτομα που κατοικούν στην ευρύτερη περιοχή της Νάπολης. Παρά τα σχέδια, οι αρχές αναγνωρίζουν τη δυσκολία εφαρμογής τους, σε περίπτωση ξαφνικής και μεγάλης έκρηξης.
Το Campi Flegrei αποτελεί ένα από τα πιο επικίνδυνα ηφαίστεια στον κόσμο. Η τελευταία του έκρηξη σημειώθηκε το 1538, αλλά η πιο καταστροφική καταγράφηκε πριν από 40.000 χρόνια, όταν η έκλυση ενέργειας ήταν τόσο μεγάλη που προκάλεσε κλιματικές αλλαγές σε πλανητικό επίπεδο.
Σε περίπτωση παρόμοιας έκρηξης σήμερα, η τέφρα θα μπορούσε να καλύψει ολόκληρη την Ευρώπη, να προκαλέσει διακοπές πτήσεων, καταστροφή καλλιεργειών και μαζικές διακοπές ρεύματος. Οι ηφαιστειακές εκπομπές αερίων ενδέχεται να εμποδίσουν τη διέλευση της ηλιακής ακτινοβολίας, προκαλώντας μείωση της θερμοκρασίας και ακραία καιρικά φαινόμενα παγκοσμίως, απειλώντας σοβαρά την αγροτική παραγωγή και την επισιτιστική ασφάλεια.
Παρότι η ακριβής στιγμή μιας ενδεχόμενης έκρηξης δεν μπορεί να προβλεφθεί, οι επιστήμονες συμφωνούν ότι τα σημάδια αφύπνισης πληθαίνουν και αυτό κάνει την κατάσταση πιο επείγουσα από ποτέ.