Έντονη είναι η ανησυχία σε ολόκληρη την Ευρώπη για την εν εξελίξει μεταρρύθμιση του ολλανδικού συνταξιοδοτικού που ενδέχεται να πυροδοτήσει αλυσιδωτές αντιδράσεις οι οποίες φαντάζουν ικανές να συμπαρασύρουν το χρηματοικονομικό σύστημα της «Γηραιάς Ηπείρου».
Το προφανές ερώτημα που προκύπτει μάλλον αβίαστα είναι σίγουρα το γιατί να θεωρείται τόσο κομβικό το συνταξιοδοτικό της Ολλανδίας, μιας οικονομίας που σε πρώτη ανάγνωση δεν φαίνεται να αποτελεί κρίσιμο μέγεθος για την Ευρώπη, όπως θα ίσχυε για παράδειγμα με την κραταιά Γερμανία ή την Γαλλία.
Η ολλανδική μεταρρύθμιση
Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή… Όπως συμβαίνει και σε άλλες χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, η Ολλανδία βρίσκεται αντιμέτωπη με την ανάγκη σαρωτικών αλλαγών στο συνταξιοδοτικό σύστημά της, γεγονός που οφείλεται στο δημογραφικό. Ένα πρόβλημα που σχετίζεται με τη γήρανση του πληθυσμού και την υπογεννητικότητα που μαστίζει ολόκληρη την Ευρώπη.
Οι πιέσεις που ασκούνται στο ίδιο το σύστημα επιχειρείται να αντιμετωπιστούν με αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούνται οι εργατικές εισφορές, του διαρκώς μειούμενου εργατικού δυναμικού.
Οι Ολλανδοί στοχεύουν στην εισαγωγή ενός εντελώς διαφορετικού συστήματος το οποίο σύμφωνα με τους εμπνευστές του, έχει μια σειρά από πλεονεκτήματα. Οι υποστηρικτές της μεταρρύθμισης τονίζουν πως στο μέλλον ο κάθε εργαζόμενος θα έχει πολύ καλύτερη εικόνα για την προσωποποιημένη σύνταξη την οποία θα λάβει, ενώ θα υπάρχει δυνατότητα παρακολούθησης σε πραγματικό χρόνο και φυσικά πολύ μεγαλύτερη διαφάνεια.
Ωστόσο αυτό είναι μόνο το ένα σκέλος της υπόθεσης.
Λένε «αντίο» στα ομόλογα
Για να συμβεί αυτό, ξεχνάμε τις προαποφασισμένες παροχές τις οποίες γνωρίζουμε με τα σημερινά δεδομένα. Το ύψος των συντάξεων, πέρα από τις εισφορές, θα εξαρτάται από τις αποδόσεις των επενδύσεων που θα προκύπτουν από τις τοποθετήσεις των εν λόγω κεφαλαίων. Κάτι που οδηγεί τους κρατικούς φορείς να στρέφονται σε άλλου τύπου επιλογές.
Δεν νιώθουν, δηλαδή, ότι χρειάζεται να έχουν στην κατοχή τους κρατικά ομόλογα 30 ή ακόμη και 50 ετών, που παραδοσιακά στο παρελθόν ήταν το… καταφύγιο για τα χρήματα των ασφαλιστικών ταμείων, όπου βασικό ζητούμενο παλιότερα ήταν η ασφάλεια και η εγγύηση, κάτι που ήταν δεδομένο.
Αυτή η ανάγκη διακράτησης ομολόγων, επομένως δεν υφίσταται πια και αυτή είναι η αιτία που προκαλεί την έντονη ανησυχία.
Από τη στιγμή που η Ολλανδία θα αρχίσει την λεγόμενη αποεπένδυση σε κρατικά ομόλογα, η οικονομική λογική λέει ότι θα υπάρξει άνοδος των αποδόσεων. Κάτι που πρακτικά σημαίνει πως κράτη τα οποία ως τώρα αναζητούσαν κεφάλαια μέσω έκδοσης ομολόγων, θα χρειαστεί να καταβάλουν συνολικά πολύ περισσότερα χρήματα στους αγοραστές-δανειστές ή να αναζητήσουν άλλες μεθόδους προκειμένου να γεμίσουν τα ταμεία τους και να χρηματοδοτήσουν τις όποιες ανάγκες προκύπτουν.
Ο «ολλανδικός ιός»
Ας απαντήσουμε τώρα και στο ερώτημα του γιατί τα όσα συμβαίνουν στην Ολλανδία μπορεί να επηρεάσουν σημαντικά τον υπόλοιπο κόσμο. Μπορεί το μέγεθος της συγκεκριμένης οικονομίας να μην είναι μεγάλο (μόλις το 7%), αλλά σύμφωνα με τα στοιχεία οι Ολλανδοί αυτή τη στιγμή κατέχουν περίπου το 65% όλων των συνταξιοδοτικών αποταμιεύσεων στην Ευρώπη.
Τα συνταξιοδοτικά funds της χώρας υπολογίζεται ότι κατέχουν κρατικά ομόλογα ύψους σχεδόν 300 δισεκατομμυρίων ευρώ, ενώ συνολικά τα ασφαλιστικά ταμεία τους διαχειρίζονται κεφάλαια τα οποία αγγίζουν τα 1,8 τρις!
Μέσα στο επόμενο διάστημα της συνταξιοδοτικής μεταρρύθμισης, οι Ολλανδία θα επιχειρήσει να… ξεφορτωθεί κρατικά ομόλογα ύψους 127 δις, σε μεσομακροπρόθεσμη βάση, γεγονός που νομοτελειακά θα φέρει νέες αυξήσεις σε μια αγορά που ήδη από την αρχή του έτους εμφανίζει ανάλογες τάσεις.
Η πολύ πρόσφατη έκθεση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας δείχνει ότι οι αποδόσεις των 30ετών κρατικών ομολόγων της ευρωζώνης έχουν αυξηθεί περίπου κατά 50 μονάδες βάσης, ενώ οι αποδόσεις των διετών ομολόγων έχουν μειωθεί κατά σχεδόν 10 μονάδες βάσης.
Κάτι που έχει δημιουργήσει ανησυχία και ανασφάλεια στους επενδυτές ομολόγων μεγάλης διάρκειας, οι οποίοι ζητούν ολοένα και υψηλότερα ασφάλιστρα αντιστάθμισης για να προχωρήσουν σε αγορές κι επομένως δανεισμό στις κυβερνήσεις της Ευρώπης.
Τα λέει όλα η έκθεση
Αντί επιλόγου, μεταφέρουμε αυτούσιες τις προβλέψεις της έκθεσης της ΕΚΤ η οποία αναφέρει χαρακτηριστικά:
«Στο εξής, η μεταρρύθμιση του ολλανδικού συνταξιοδοτικού συστήματος ενδέχεται επίσης να επηρεάσει τη δυναμική της ζήτησης. Τα ολλανδικά συνταξιοδοτικά ταμεία, τα οποία αντιπροσωπεύουν περίπου το 65% των κρατικών ομολόγων που κατέχουν τα συνταξιοδοτικά ταμεία της ευρωζώνης, αναμένεται να μειώσουν τις μακροπρόθεσμες θέσεις τους σε κρατικά ομόλογα της ευρωζώνης τα επόμενα χρόνια, μετά την ασφαλιστική μεταρρύθμιση.
Ο συνδυασμός αυτών των θεμελιωδών ανησυχιών για τους κινδύνους κρατικού χρέους και των αυξανόμενων αναγκών χρηματοδότησης των κυβερνήσεων αφήνει τις αγορές κρατικών ομολόγων ευάλωτες σε περαιτέρω ανατιμολόγηση».
Πλέον, μένει να φανεί στην πράξη εάν θα επαληθευτούν αυτές οι δυσοίωνες προβλέψεις…